0

Verminderd akkoord (dim akkoord)

Als je net begint met muziek(theorie), dan zul je zeer waarschijnlijk nog niet met verminderd akkoorden worden geconfronteerd en zou je deze les eigenlijk kunnen overslaan.

Ik heb ervoor gekozen deze les wel op te nemen, aangezien verminderd akkoorden wel degelijk voorkomen (maar aanzienlijk minder vaak dan majeur en mineur akkoorden). Het half verminderd akkoord (zie hieronder) komt eigenlijk bijna alleen maar in jazz voor.

Als je van plan bent ooit jazz muziek te maken, dan is deze les zeker belangrijk (maar je kunt er in een later stadium op terug komen).

Je kunt deze les als een video bekijken (hieronder), maar je kunt deze les onder de video ook gewoon lezen.

Een verminderd akkoord heeft (net als een mineur akkoord) een kleine terts-interval tussen de eerste 2 akkoord-noten.

Het verschil zit hem in de 3^de akkoord-noot, zoals je in deze les zult ontdekken.

Net zoals met mineur en majeur akkoorden, kun je verminderde drieklanken en verminderde septiem akkoorden creëren.

De engelstalige benaming voor verminderd is ‘diminished’. Ook in het Nederlands wordt vaak de engelstalige term ‘diminished’ gebruikt in plaats van ‘verminderd’ en vaak wordt het afgekort tot ‘dim akkoord’.

Wil je horen hoe de verschillende soorten akkoorden klinken, ga dan naar de les “Wat zijn akkoorden? Hoe klinken ze?”.

Verminderde drieklanken

De 3 noten van een verminderde drieklank zijn:

• De grondtoon (zoals voor alle akkoorden)
• De kleine terts (net zoals in een mineur akkoord)
• De verminderde kwint (dus de 5^de noot van een majeur of mineur toonladder, verlaagd met een halve toon)

Hieronder volgen 3 voorbeelden:

De C verminderd drieklank

De 3 noten zijn:

• C (de grondtoon)
• Es (Eb) (de kleine terts)
• Ges (Gb) (de verminderde kwint)

De A verminderd drieklank

De 3 noten zijn:

• A (de grondtoon)
• C (de kleine terts)
• Es (Eb) (de verminderde kwint)

De Es (Eb) verminderd drieklank

De 3 noten zijn:

• Es (Eb) (de grondtoon)
• Ges (Gb) (de kleine terts)
• Beses (Bbb) (de verminderde kwint)^*

* Beses (Bbb) is natuurlijk enharmonisch gelijk aan A. Waarom noem ik dan deze noot Beses en niet A? Bedenk dat het een verminderde kwint is. De (reine) kwint is een Bes, verlagen we die met een halve toon, dan krijgen we Beses. Het woord ‘kwint’ betekent ‘vijfde’. Je moet dus, gerekend vanaf Es (=letter E), de 5^de noot (5^de letter) nemen:

 

En dat is B, niet A.

Je kunt ook één van de regels toepassen die we in de les over majeur toonladders hebben geleerd, dit levert hetzelfde resultaat: Beses.

Notatie van verminderde drieklanken

Verminderde drieklanken kunnen worden genoteerd als (voorbeeld voor C verminderd drieklank):

• Cº
• Cdim

Half verminderd akkoord (half verminderd septiem akkoord)

Net zoals het geval was bij majeur en mineur akkoorden, kun je ook nu weer de septiem toevoegen.

Als je de kleine septiem toevoegt aan een verminderde drieklank, dan krijg je een half verminderd akkoord.

Laat ik dit eerst toelichten aan de hand van een C half verminderd akkoord.

De C verminderd drieklank is:

C         Es (Eb)         Ges (Gb)

De kleine septiem (in de grondtoon C) is Bes. Voegen we deze toe aan de C verminderd drieklank, dan verkrijgen we uiteindelijk C half verminderd:

C      Es (Eb)      Ges (Gb)      Bes (Bb)

Nog twee voorbeelden:

A half verminderd

We beginnen met de A verminderd drieklank:

A      C      Es (Eb)

En voegen daar de klein septiem (G) aan toe. En hier is A half verminderd:

A      C      Es (Eb)      G

Es (Eb) half verminderd

We beginnen met de Es verminderd drieklank:

Es (Eb)      Ges (Gb)      Beses (Bbb)

En voegen daar de klein septiem (Des) aan toe. En hier is Es half verminderd:

Es (Eb)      Ges (Gb)      Beses (Bbb)      Des (Db)

Notatie van het half verminderd akkoord

Half verminderde akkoorden kunnen worden genoteerd als (voorbeeld voor C half verminderd):

• C^Ø
• Cm^7b5

C^Ø is een mooie en korte notatie, maar de notatie Cm^7b5 laat eigenlijk veel beter zien wat er aan de hand is in dit akkoord:

• De ‘m’ staat voor mineur, want we hebben een kleine terts
• De ‘7’ staat voor de septiem in het akkoord, in dit geval een klein septiem
• De ‘b5’ staat voor de verminderde kwint

Een half verminderd akkoord is te beschouwen als een mineur akkoord (maar dan met een verminderde kwint).

Zoals gezegd, dit akkoord komt voornamelijk in jazz voor (en wordt daar veelvuldig gebruikt), maar nauwelijks daarbuiten. Het half verminderd akkoord is dan ook niet het dim akkoord waar ik in de introductie van deze les over sprak, dat komt hieronder:

Verminderd septiem akkoord (dim akkoord)

Het verminderd septiem akkoord wordt vaak afgekort tot ‘dim akkoord’, wat van het engelstalige ‘diminished’ komt en wat verminderd betekent.

Het verschil met een half verminderd akkoord is dat de septiem geen klein septiem is, maar een verminderd septiem.

Als je niet meer precies weet wat een verminderd septiem is, kijk dan even terug in de les over intervallen.

Een verminderd septiem akkoord (dim akkoord) bestaat dus uit een verminderde drieklank met een toegevoegde verminderde septiem.

Laat ik dat toelichten aan de hand van 3 voorbeelden:

C dim akkoord

De C verminderde drieklank is:

C      Es (Eb)      Ges (Gb)

De verminderde septiem is: Beses (Bbb). C dim bestaat dus uit de volgende noten:

C      Es (Eb)      Ges (Gb)      Beses (Bbb)*

* Beses (Bbb) is enharmonisch gelijk aan de noot A. Toch schrijven we hier niet A (alhoewel je het soms toch met A ziet geschreven), aangezien het een septiem is, dus 7^de noot. De 7^de noot (vanaf de grondtoon C gerekend) is de letter B, niet A (zie ook de opmerking die ik hierboven bij half verminderde akkoorden schreef).

A dim akkoord

De A verminderde drieklank is:

A      C      Es (Eb)

De verminderde septiem is: Ges (Gb). A dim bestaat dus uit de volgende noten:

A      C      Es (Eb)      Ges (Gb)

Es (Eb) dim akkoord

De Es verminderde drieklank is:

Es (Eb)      Ges (Gb)      Beses (Bbb)

De verminderde septiem is: Deses (Dbb). Es dim bestaat dus uit de volgende noten:

Es (Eb)      Ges (Gb)      Beses (Bbb)      Deses (Dbb)*

* Deses (Dbb) is enharmonisch gelijk aan C. Zie de opmerking hierboven voor meer informatie.

Andere manier om tegen dim akkoorden aan te kijken

Een andere manier tegen een dim akkoord aan te kijken is om deze te zien als een opstapeling van verschillende kleine terts intervallen. Kijk maar eens naar het C dim akkoord:

Laten we dit principe eens toepassen om bijvoorbeeld  het G dim akkoord te vinden:

• Begin op de grondtoon G
• Ga een kleine terts omhoog naar Bes (Bb)
• Weer een kleine terts omhoog naar Des (Db)
• Nog een kleine terts omhoog naar Fes (Fb)

En ja: we schrijven Fes (Fb) in plaats van E, aangezien de 7^de noot gerekend vanaf G de letter F moet bevatten.

Notatie van dim akkoorden

Dim akkoorden kunnen worden genoteerd als (voorbeeld voor C dim akkoord):

• C^ο7
• Cdim⁷

De andere verminderde akkoorden

Verminderd septiem akkoorden (dim akkoorden)

Voordat je begint de dim akkoorden uit te zoeken van alle 12 grondtonen…heb ik goed nieuws: er zijn geen 12 verschillende dim akkoorden, maar slechts 3! Dit geldt overigens alleen voor de dim akkoorden, niet voor half verminderde akkoorden, daar zijn er wel gewoon 12 van.

Hoe kan dat? Je kunt toch voor alle 12 grondtonen een dim akkoord creëren? Laat ik het uitleggen:

Kijk eens naar het Cdim7 akkoord, het Es (Eb) dim7 akkoord en het Adim7 akkoord op een pianoklavier:

Zie je dat alle 3 de akkoorden uit precies dezelfde noten bestaan? De 3 akkoorden zijn dus precies gelijk, het zijn gewoon dezelfde akkoorden (alleen in een andere omkering).

Ik kan er zelfs nog één toevoegen: het Ges (of Fis) dim7 akkoord. Dat bestaat ook uit dezelfde noten:

En eigenlijk is dat niet zo gek: aangezien een dim akkoord uit een opstapeling van kleine tertsen bestaat, zijn de dim akkoorden die een grondtoon hebben die een kleine terts uit elkaar liggen gelijk.

Er is dus telkens een groepje van 4 grondtonen die hetzelfde dim akkoord delen.

Aangezien er 12 verschillende grondtonen zijn, levert dat dus 3 verschillende dim akkoorden op.

Hiermee kunnen we alle dim akkoorden in de volgende eenvoudige tabel zetten.

Voor de eenvoud heb ik in de tabel de enharmonisch gelijke noten gebruikt met de eenvoudigste notatie (ik heb dus bijvoorbeeld Beses (Bbb) gewoon als A geschreven).

dim akkoord:	Noten in akkoord:
C07, Eb07, Gb07, A07	C Eb Gb A
Db07, E07, G07, Bb07	Db E G Bb
D07, F07, Ab07, B07	D F Ab B

Opmerking: voor de dim akkoorden met een zwarte toets-grondtoon heb ik slechts één variant opgeschreven. Zoek je bijvoorbeeld naar D#^Ο7, kijk dan in de tabel naar Eb^Ο7.

Half verminderde akkoorden

En hier is de tabel met alle 12 half verminderd septiem akkoorden (maar het zou natuurlijk goed zijn ze eerst zelf te bepalen en daarna met behulp van deze tabel je antwoorden te controleren):

Half verminderd akkoord:	Noten in het akkoord:
Cm7b5	C Eb Gb Bb
Dm7b5	D F Ab C
Em7b5	E G Bb D
Fm7b5	F Ab Cb Eb
Gm7b5	G Bb Db F
Am7b5	A C Eb G
Bm7b5	B D F A
Dbm7b5 C#m7b5	Db Fb Abb Cb C# E G B
Ebm7b5 D#m7b5	Eb Gb Bbb Db D# F# A C#
Gbm7b5 F#m7b5	Gb Bbb Dbb Fb F# A C E
Abm7b5 G#m7b5	Ab Cb Ebb Gb G# B D F#
Bbm7b5 A#m7b5	Bb Db Fb Ab A# C# E G#