De namen van muzieknoten en hun plaatsing op de piano

Welke muzieknoten worden gebruikt in westerse muziek en wat zijn hun namen ?

Je kunt deze les als een video bekijken (hieronder), maar je kunt deze les onder de video ook gewoon lezen.
Voor de interactieve oefeningen die bij deze les horen, scroll helemaal naar beneden op deze pagina.

In westerse muziek wordt gebruik gemaakt van 12 verschillende noten. Elk liedje of muziekstuk bestaat uit alleen maar die 12 verschillende noten.

Op een piano heb je een heel goed overzicht van die 12 verschillende noten.

Als je goed kijkt, zie je op een piano een patroon van zwarte en witte toetsen dat zich herhaalt.

Eén zo’n patroon bestaat uit 12 verschillende toetsen die overeenkomen met  de 12 noten waaruit muziek bestaat.

Er zijn 7 verschillende witte toetsen:

En 5 verschillende zwarte toetsen:

De nootnamen van de witte toetsen

Om de namen van de witte toesten te vinden, moeten we naar het patroon van de zwarte toetsen kijken: je ziet groepen van 2 zwarte toetsen en groepen van 3 zwarte toetsen bij elkaar.

Elke keer aan de linkerkant van een groepje van 2 zwarte toesten vind je de noot C.

De namen van de muzieknoten aan de rechterkant van de noot C kun je vinden door in alfabetische volgorde door te gaan tot de noot G.

Nu hebben we bijna alle noten die overeenkomen met de witte toetsen een naam gegeven, op 2 na.

Voor die laatste 2 noten gebruiken we de eerste 2 letters van het alfabet .

We hebben voor de witte toetsen nu dus de eerste 7 letters van het alfabet gebruikt: van A tot G.

De nootnamen van de zwarte toetsen

Herinner je je nog dat voor het vinden van de nootnamen van de witte toetsen we moesten kijken naar de zwarte toetsen?

Nu is het precies omgekeerd: voor het vinden van de namen van de noten van de zwarte toetsen, gaan we kijken naar de witte toetsen, aangezien de namen van de zwarte toetsen zijn afgeleid van de witte toetsnamen.

Zoals je ziet, bevindt een zwarte toets zich altijd tussen 2 witte toetsen.

De zwarte toets die in de onderstaande figuur door een rode pijl wordt aangeduid, bevindt zich bijvoorbeeld tussen de noten C en D.

Op het toetsenbord van de piano geldt: hoe meer naar rechts, hoe hoger de toon. Dat betekent dat de toon van de zwarte toets die tussen C en D zit, iets hoger is dan C, maar weer iets lager dan D. De toonhoogte ligt dus tussen de toonhoogtes van C en D.

Je kunt aan deze noot 2 namen geven:

1. Cis (spreek uit: sies)
2. Des

“Cis” bestaat uit “C” en “is” en betekent de eerste noot die hoger is dan C.

“Des” bestaat uit “D” en “es” en betekent de eerste noot die lager is dan D.

Je kunt op dezelfde manier de namen van de andere “zwarte noten” vinden: neem de oorspronkelijke “witte nootnaam” en voeg “is” of “es” toe:

• “is” (spreek uit: ies) als je de zwarte toets bedoelt rechts van de oorspronkelijke witte noot.
• “es” als je de zwarte toets bedoelt links van de oorspronkelijke witte noot.

Je krijgt zo de volgende namen voor de muzieknoten van de zwarte toetsen (zie figuur, pas op: er zijn een paar (logische) uitzonderingen op de bovenstaande regel, zie hieronder):

Opmerkingen:

• Het is “Es” en niet “Ees”
• Het is “As” en niet “Aes”
• “Ais” wordt uitgesproken als: aa-ies

Gratis proeflessen piano?

Internationale namen van muzieknoten

Niet over de hele wereld wordt dezelfde taal gesproken en dat geldt ook voor de namen van muzieknoten.

Het is van belang in ieder geval de engelstalige naamgeving te kennen, daar deze veel gebruikt wordt.

Vaak zul je deze aantreffen in bladmuziek en in allerlei muziekliteratuur (en natuurlijk op internet).

En als je met anderen muziek maakt is het ook handig, zeker omdat er in Nederland en België veel niet-nederlandstalige muzikanten zijn.

Bovendien zal ik op deze website veelvuldig gebruik maken van de engelstalige symbolen voor de nootnamen.

Maar, wees gerust: de namen van de “witte noten” zijn exact dezelfde. Voor de namen van de “zwarte noten” is er slechts een kleine eenvoudige aanpassing nodig (zie hieronder).

Naast de engelstalige naamgeving, zal ik ook kort 2 andere systemen toelichten. Deze zijn niet zo belangrijk en zou je dus kunnen overslaan, tenzij je natuurlijk gaat musiceren met muzikanten die volgens dat systeem werken.

Het engelstalige (internationale) systeem

Zoals gezegd, het is belangrijk dit te kennen, maar het is gelukkig heel eenvoudig.

Dus, daar gaan we:

In plaats van “is” en “es” worden de symbolen “#” en “b” gebruikt.

Bijvoorbeeld:

F# is de noot tussen F en G.

Ab is de noot tussen G en A.

In de volgende figuur zie je een overzicht van alle nootnamen in het engelstalige systeem.

• Het symbool “#” staat voor “sharp”, dus bijvoorbeeld C# wordt uitgesproken als “C sharp”.
• Het symbool “b” staat voor “flat”, dus bijvoorbeeld Gb wordt uitgesproken als “G flat”.

Nou, dat was niet al te moeilijk, toch?

Overigens, in het Nederlands wordt het symbool “#” gewoon “kruis” genoemd en “b” wordt “mol” genoemd. Dus bijvoorbeeld: F# wordt in het Nederlands ook wel “F kruis” genoemd en Ab is “A mol”.

Andere systemen (hoef je niet te kennen)

De meesten zullen wel “do-re-mi” enzoverder kennen.

Dit systeem wordt in landen als Frankrijk en Spanje gebruikt.

Voor de witte toetsen geldt dan:

do = C

re = D

mi = E

fa = F

sol = G (wordt soms ook “so” genoemd)

la = A

si = B (wordt soms ook “ti” genoemd)

Voor de zwarte toetsen worden ook de symbolen “#” en “b” gebruikt.

In het Frans wordt   # “dièse” en een b “bémol” genoemd.

Dus bijvoorbeeld: Cis = Do dièse (do #)

En: Ges = Sol bémol (sol b)

In het Spaans wordt # “sostenido” genoemd en b “bemol”.

Het duitstalige systeem is bijna hetzelfde als het nederlandstalige systeem.

Er is echter één heel groot verschil:

De “Bes” in het Nederlands wordt “B” in het Duits genoemd.

Voor de “B” in het Nederlands gebruiken ze in het Duits de letter “H”.

Dubbele kruizen en mollen

Als Cis (C#) en Dis (D#) bestaan, bestaat dan ook Eïs (E#, spreek uit: ee-ies)?

Aangezien er rechts van de E geen zwarte toets zit, zou je denken van niet.

Toch bestaat de noot Eïs (E#) wel: het is de eerste noot rechts van E, dus dat is gewoon een F!

Maar waarom zouden we die noot Eïs noemen in plaats van F?

Om je gerust te stellen: in de meeste gevallen wordt gewoon F gebruikt. Maar er zijn situaties waarin Eïs wordt gebruikt in plaats van F.

Het is in dit stadium nog niet uit te leggen waarom, maar het zal je wel duidelijk worden als we later dieper in de muziektheorie duiken.

Op dezelfde manier is een Bis (B#) gewoon een C.

Met mollen is dat precies hetzelfde: je zou een E ook een Fes (Fb) kunnen noemen, of een B een Ces (Cb).

Het is zelfs mogelijk om dubbele kruizen of mollen te hebben.

Bijvoorbeeld, een C## is een C die 2 keer verhoogd is, dus dat is niets anders dan een D.

In plaats van een dubbel kruis, wordt er vaak een teken gebruikt dat een beetje op een X lijkt (zie onderstaande figuur). Vaak wordt dit ook gewoon als Cx aangegeven.

De C## wordt in het Nederlands een “Cisis” genoemd.

OK, een voorbeeld met dubbele mollen: de Beses (Bbb); dit is natuurlijk niets anders dan gewoon een A.

Enharmonisch equivalent

Twee noten die precies hetzelfde klinken, maar anders geschreven worden, heten enharmonisch gelijke (of enharmonisch equivalente) noten.

Zo zijn bijvoorbeeld een Gis (G#) en een As (Ab) noten die hetzelfde klinken, maar anders geschreven worden, en zijn dus enharmonisch equivalent.

Andere voorbeelden van enharmonisch gelijke noten zijn:

• Aïs (A#) en Bes (Bb)
• Eïs (E#) en F
• Fisis (F## of Fx) en G
• Beses (Bbb) en A
• Enzoverder

Aanbevolen oefeningen

Welke noot op het pianoklavier wordt getoond?

Plaats de noot op de juiste toets van het pianoklavier

Ik hoop dat je veel aan deze les over de namen van muzieknoten hebt gehad.

Heb je op- en/of aanmerkingen? Laat hieronder je commentaar achter.