0

Intervallen

Je kunt deze les als een video bekijken (hieronder), maar je kunt deze les onder de video ook gewoon lezen.
Voor de interactieve oefeningen die bij deze les horen, scroll helemaal naar beneden op deze pagina.

Tussen 2 verschillende noten zit een verschil in toonhoogte, er is dus sprake van een afstand tussen die 2 verschillende noten.

De afstand tussen die 2 verschillende noten wordt een interval genoemd en wordt gemeten in halve of hele toonafstanden (of kortweg: halve tonen en hele tonen).

Halve toon

Een halve toonafstand (of halve toon) is de kleinste afstand tussen 2 noten.

Op een pianoklavier is deze afstand goed te herkennen: het gaat hier om 2 noten van toetsen die direct aan elkaar grenzen.

Vaak gaat het om een witte en zwarte toets die naast elkaar liggen, zoals bijvoorbeeld tussen C en Cis (of Des):

Of tussen Cis (of Des) en D:

Er zijn 2 gevallen waarbij 2 witte toetsen direct aan elkaar grenzen en waarbij de afstand tussen die 2 witte toetsen dus een halve toon is. Dit is tussen E en F:

En tussen B en C:

De afstand tussen 2 zwarte toetsen kan nooit een halve toon zijn, aangezien 2 zwarte toetsen nooit aan elkaar grenzen (er zit altijd een witte toets tussen).

Hele toon

Een hele toonafstand (of hele toon) is gelijk aan 2 halve tonen bij elkaar opgeteld.

Voorbeelden van hele tonen zijn:

Tussen C en D:

Tussen Fis (of Ges) en Gis (of As):

Tussen E en Fis (of Ges):

Tussen Bes (of Ais) en C:

De intervallen tussen de stamtonen

Voor de bepaling van de intervallen is het het makkelijkst te kijken naar de stamtonen (de witte toetsen op de piano) en daarbij de C als beginpunt te nemen. We gaan dus in eerste instantie kijken naar de intervallen van stamtonen tot de noot C.

Opmerking: In eerste instantie lijkt het vreemd om in het geval van de “prime” te spreken van een interval, het gaat immers om de afstand van een noot tot zichzelf. Je kunt dit echter gewoon een interval van 0 (hele) tonen noemen.

Alle intervallen

Als we alle intervallen in beschouwing willen nemen, dan moeten we natuurlijk ook naar de intervallen tussen C en de zwarte toetsen kijken.

Het is belangrijk daarbij te beseffen dat bijvoorbeeld het interval tussen C en Dis niet dezelfde naam heeft als het interval tussen C en Es, ook al zijn de afstanden in deze twee intervallen exact gelijk (meer hierover later).

Voor de naamgeving van de intervallen worden de volgende regels gebruikt:

• Een interval kan rein, klein of groot zijn.
• Alleen de intervallen “prime, kwart, kwint en octaaf” kunnen rein zijn, de overige intervallen kunnen klein of groot zijn.
• Een rein of klein interval kan met een halve toon verlaagd worden, we noemen het interval dan verminderd.
• Een rein of groot interval kan met een halve toon verhoogd worden, we noemen het interval dan overmatig.

De volgende tabel kan horizontaal gescrolld worden (onderaan de tabel).

Misschien zie je inmiddels door de bomen het bos niet meer: zoveel verschillende namen, klein, groot, rein, verminderd, overmatig…

Maak je niet al teveel zorgen: we zullen zeker in het begin lang niet alle intervalnamen gebruiken. In eerste instantie zijn de intervallen met de volgende namen belangrijk (dus ga niet meteen de bovenstaande tabel uit je hoofd leren, maar beperk je tot de volgende intervallen):

• Halve toon
• Hele toon
• Kleine terts
• Grote terts
• Reine kwart
• Reine kwint
• Grote sext
• Kleine septiem
• Grote septiem
• Rein octaaf

Heel vaak wordt de vermelding “rein” achterwege gelaten. We spreken dus meestal gewoon over: prime, kwart, kwint en octaaf, en ik zal dat in latere lessen ook doen.

Opmerking: We noemen de noten zelf vaak naar het interval dat ze met de ‘basisnoot’ maken, in ons geval was die basisnoot C (aangezien we tot nu toe alleen hebben gekeken naar intervallen vanaf de noot C).

Bijvoorbeeld: E wordt de grote terts genoemd, F de kwart, G de kwint, enzoverder.

Als we vanaf een andere ‘basisnoot’ meten, bijvoorbeeld als we alle intervallen vanaf de noot G bekijken, dan is B de grote terts, C de kwart en D de kwint, enzoverder.

Engelstalige benamingen van intervallen

Je zult in de internationale muziekliteratuur vaak de engelstalige benamingen tegenkomen, dus ik denk dat het handig is deze even hier te vermelden:

Nederlands:	Engels:
Rein	Perfect
Groot	Major
Klein	Minor
Verminderd	Diminished
Overmatig	Augmented
Halve toon	Half tone, half step
Hele toon	Whole tone, whole step
Prime	Unison
Secunde	Second
Terts	Third
Kwart	Fourth
Tritonus	Tritone
Kwint	Fifth
Sext	Sixth
Septiem	Seventh
Octaaf	Octave

Zo is bijvoorbeeld:

• Kleine terts: minor third
• Verminderde kwint: diminished fifth
• Grote sext: major sixth
• Overmatige kwart: augmented fourth

Enzoverder.

Intervallen vanaf een andere ‘basisnoot’

Tot nu toe hebben we alleen gekeken naar de intervallen vanaf de noot C. Je kunt natuurlijk ook vanaf een andere noot intervallen maken.

Laten we bijvoorbeeld eens kijken naar de intervallen vanaf de ‘basisnoot’ G (nomaals: als je net begint met muziektheorie, kijk dan alleen naar de belangrijkste intervallen die hieronder in het rood zijn aangegeven).

De volgende tabel kan horizontaal gescrolld worden (onderaan de tabel).

Voor degenen die al verder in de muziekleer zijn gevorderd, gaan we hieronder nog een stapje verder.

Als je net begint met muziekleer, dan zijn bovenstaande intervallen voorlopig voldoende en hoef je niet verder te lezen.

Nog een stap verder

In de les over nootnamen heb je al kennis gemaakt met dubbele kruizen en mollen.

Wat is nu bijvoorbeeld het interval tussen C en Deses (Dbb)?

Deses is natuurlijk enharmonisch gelijk aan C: op de piano zijn die 2 noten gewoon dezelfde toets.

Toch spreken we in dit geval niet van een reine prime. We hebben in deze situatie te maken met een verminderde secunde.

Waarom secunde? Dit is omdat de noot Deses gebaseerd is op de noot D: het is de noot D die 2 keer met een halve toon verlaagd is.

Van C naar D is een grote secunde, van C naar Des een kleine secunde, en dus van C naar Deses een verminderde secunde.

Nou, eerlijk gezegd kom je de benaming “verminderde secunde” nauwelijks tegen, maar hij bestaat dus wel.

Wat wel vaker voorkomt is de verminderde septiem (bij de zogenaamde verminderde akkoorden). Laten we eens kijken hoe dat eruit ziet gerekend vanaf de noot C.

Van C naar B is een groot septiem. Van C naar Bes een klein septiem. Verlagen we een klein septiem met een halve toon, dan krijgen we een verminderd septiem, dit is dus een Beses, en zoals je weet is een Beses enharmonisch equivalent met de noot A (op de piano is het dus dezelfde toets).

We kunnen onze tabel nu dus als volgt uitbreiden:

De volgende tabel kan horizontaal gescrolld worden (onderaan de tabel).

Aanbevolen oefeningen

Welk interval wordt getoond (vanaf de noot C)?

Welk interval wordt getoond (vanaf een willekeurige noot)?