Ben je een beginnende of (meer) gevorderde pianist en wil je een nieuwe piano aanschaffen? Lees dan zeker verder, want in dit artikel geef ik je alle informatie die je nodig hebt om de juiste keuze te maken bij de aankoop van een nieuwe piano.

Voor diegenen die een keyboard/digitale piano zonder ingebouwde luidsprekers hebben (of willen aanschaffen), geef ik bovendien ook nog advies over studio monitoren (externe luidsprekers met versterking).

Akoestische piano of digitale piano?

De eerste vraag die zich aandient als je een nieuwe piano wilt kopen is: heb ik een akoestische piano of juist een digitale piano nodig?

En eerlijk gezegd: voor beide opties valt wat te zeggen. Het hangt namelijk helemaal van jouw eigen situatie af. Er zijn voor- en nadelen voor zowel akoestische piano’s als digitale piano's. Ik zal dus deze voor- en nadelen hieronder gewoon weergeven, zodat je zelf een afweging kan maken wat voor jou het beste is:

Ga voor een akoestische piano als:

1. Je genoeg geld hebt om er een aan te schaffen.
2. Je genoeg plaats hebt in huis (zeker als je een vleugel overweegt).
3. Het geen overlast voor buren of huisgenoten oplevert.
4. Je geen andere soorten geluiden nodig hebt dan alleen piano-geluid.
5. Je deze niet nodig hebt voor optredens.

Een akoestische piano is natuurlijk ook de optie die je verkiest als je voor het echte authentieke piano-geluid wilt gaan en als je de echte piano-feeling onder je vingers wilt hebben bij het bespelen van het klavier.

Er zijn echter genoeg redenen aan te voeren om eerder voor een digitale piano te gaan in plaats van een akoestische piano:

1. Een digitale piano is niet zo duur als een akoestische piano.
2. Je bent een beginnende pianospeler.
3. Je hebt geen plaats voor een akoestische piano.
4. Het is een heel gedoe (en bovendien duur) om je akoestische piano 2 keer per jaar te laten stemmen.
5. Je wilt met een koptelefoon kunnen spelen (om niet anderen te storen).
6. Je wilt meer soorten geluiden dan alleen maar piano-geluid.
7. Je wilt je digitale piano ook gebruiken voor optredens.
8. Je wilt je piano met de computer kunnen verbinden (bijvoorbeeld om liedjes te componeren met behulp van een digitaal audio workstation (DAW) op de computer).

Tegenwoordig is het zo dat goede digitale piano’s piano-geluiden kunnen produceren die heel dicht bij die van een echte piano komen. Bovendien kunnen deze met speciale technieken je een gevoel geven alsof je op een echte piano speelt (zie verderop).

Als geld het enige probleem is, zou je ook een tweedehands akoestische piano kunnen overwegen, Houd er echter wel rekening mee dat deze 2 keer per jaar gestemd moet worden, wat ook een vrij dure aangelegenheid is (minimaal 100 € per jaar).

Als je een nieuwe akoestische piano wilt kopen, dan kan je plaatselijke pianohandelaar je over het algemeen goed adviseren.

Kies je echter voor een digitale piano, dan vind je in dit artikel alle informatie om een weloverwogen keuze te kunnen maken.

In de volgende tabel zet ik nog even alle voor-en nadelen van akoestische piano's danwel digitale piano’s/keyboards op een rijtje:

Hoe imiteren digitale piano’s/keyboards een echte piano?

Betere digitale piano's maken gebruik van zogenaamde “gewogen toetsen” om je een zo goed mogelijk piano-gevoel te geven.

Er zijn twee soorten gewogen digitale piano's:

• Digitale piano's met semi-gewogen toetsen

Dit is de eenvoudigste en goedkoopste oplossing. In een digitale piano met semi-gewogen toetsen zorgt een veersysteem voor de weerstand tijdens het aanslaan van een toets.

• Digitale piano's met gewogen toetsen

In een digitale piano met gewogen toetsen zit een hamersysteem (net zoals bij een akoestische piano). Bij een digitale piano met gewogen toetsen biedt het aanslaan van de toetsen met een lage toon meer weerstand dan het aanslaan van hogere tonen, net zoals in een akoestische piano.

Het is -ook voor beginners- heel belangrijk om op een digitale piano met een zo echt mogelijk pianogevoel te spelen. Dit zou dus minimaal semi-gewogen moeten zijn, maar eigenlijk is het beter meteen met gewogen toetsen te beginnen.

Heel belangrijk is ook dat een digitale piano aanslaggevoelig is. Dat betekent dat als een toets hard wordt aangeslagen deze luider klinkt dan als dat deze zacht wordt aangeslagen. Verreweg de meeste digitale piano's zijn aanslaggevoelig, behalve misschien de heel goedkope modellen (kinder-/speelgoed piano’s).

Een andere eigenschap is ‘aftertouch’. Bij aftertouch kan de druk die je op een toets uitoefent nadat deze is aangeslagen bepaalde parameters zoals vibrato, volume of iets anders aansturen.

Het aantal toetsen

Een akoestische piano beschikt over 88 toetsen.

Digitale piano’s proberen over het algemeen hun akoestische equivalenten te imiteren, dus beschikken de meeste ook over 88 toetsen. Maar andere soorten elektronische keyboards hebben niet altijd 88 toetsen. Er zijn keyboards met 49 toetsen, 61 toetsen, 73 toetsen, 76 toetsen en natuurlijk ook met 88 toetsen.

(zie ook het artikel "Waar bevindt zich de centrale C op je piano of elektronische keyboard?" )

Welke verschillende soorten elektronische piano’s/keyboards bestaan er?

Je kunt 4 categorieën elektronische keyboards onderscheiden:

• Digitale piano’s
• Synthesizers
• Workstations
• MIDI-keyboards

Voor pianospelers is eigenlijk alleen de eerste categorie (digitale piano’s) interessant. Ik bespreek dus voornamelijk deze categorie en verschillende modellen die goed in aanmerking komen om op piano te (leren) spelen. Aan het eind van dit artikel zal ik ook nog kort ingaan op de 3 overige categorieën (synthesizers, workstations en MIDI-keyboards).

Digitale piano’s

Zoals hierboven al gezegd, zijn digitale piano's de meest voor de hand liggende optie voor pianospelers.

Digitale piano’s bieden verschillende soorten pianogeluiden aan (vleugel, staande piano, honky-tonk piano,…) alsmede orgelgeluiden, strijkers en (vintage) elektrische piano’s (zoals bijvoorbeeld Fender Rhodes).

Vergeleken met synthesizers hebben digitale piano’s misschien wel een kleiner aantal verschillende geluiden, maar de kwaliteit van de geluiden is over het algemeen wel beter. Bovendien beschikken vrijwel alle digitale piano’s wel over een vorm van gewogen toetsen, terwijl dat bij synthesizers meestal niet zo is.

Je kunt twee soorten digitale piano’s onderscheiden:

• Console piano’s
• Stage piano’s

Een console piano is een staande digitale piano die op een houten frame is gebouwd zodat deze op een echte staande piano lijkt. Meestal zijn pedalen geïntegreerd met de piano.

Het geluid wordt door ingebouwde luidsprekers weergegeven, maar je kunt natuurlijk ook een koptelefoon aansluiten (en de luidsprekers daarbij uitschakelen), zodat je zelfs nog midden in de nacht kunt spelen zonder je buren te storen.

Je kunt ober het algemeen ook je digitale piano via een direct output verbinden met een externe versterker (als je bijvoorbeeld een optreden hebt waarbij het geluidsvolume van de ingebouwde luidsprekers niet voldoende is).

Je zou best kunnen zeggen dat een console piano voor thuisgebruik een ideale keuze is.

Een stage piano biedt over het algemeen dezelfde geluiden met dezelfde geluidskwaliteit aan als een console piano, alleen heeft deze geen houten frame, waardoor een stage piano veel geschikter is om mee op te treden. Een stage piano moet daarvoor wel op een keyboardstandaard (of eventueel een tafel) gezet worden.

Pedalen zijn niet met deze soort digitale piano geïntegreerd, maar deze kunnen wel op de piano worden aangesloten en worden ook meestal wel (maar niet altijd!) met de piano meegeleverd.

Sommige stagepiano’s hebben ingebouwde luidsprekers, maar de betere modellen hebben dat niet: die moeten met een externe versterker worden verbonden (of je kunt ook een koptelefoon aansluiten). Voor thuisgebruik is het dan aan te raden studiomonitoren aan te sluiten (meer hierover verderop in dit artikel).

Hieronder vind je de beoordelingen van de digitale piano’s in de top-9. Deze zijn onderverdeeld in 3 prijssegmenten:

1. Tot zo’n 600 €.
2. Van 600 € tot ongeveer 1600 €.
3. Vanaf 1600 €.

Ben je een beginnende pianospeler, dan bevind je je zeer waarschijnlijk in de eerste categorie.

Als je al een tijdje pianospeelt, maar je hebt nog steeds je eerste beginnerspiano en je zoekt toch iets beters, dan vind je naar alle waarschijnlijkheid wel iets in de tweede categorie.

Geavanceerde en professionele pianospelers hebben het meest baat bij een digitale piano uit de derde categorie.

Zoals al eerder gezegd hebben sommige digitale piano’s (zeker die in de hoogste prijscategorie) geen ingebouwde luidsprekers. Ik zal daarom na de bespreking van de top-9 digitale piano’s ook aanbevelingen doen voor studiomonitoren (studio luidsprekers met ingebouwde versterker).

Top-9 digitale piano’s/keyboards

Eerste prijssegment: tot ongeveer 600 €

Yamaha P45

De Yamaha P45 is een uitstekende digitale piano voor de beginnende pianospeler.

De piano heeft 10 geluiden: 2 vleugels, 2 elektronische piano’s, 2 orgels, strijkers, 2 klavecimbels en een vibrafoon.

De P45 is via een USB MIDI-aansluiting met een computer te verbinden.

De P45 is 64-stemmig polyfoon, wat betekent dat je 64 tonen tegelijkertijd kunt laten horen. Dat lijkt vreemd, omdat je maar met maximaal 10 vingers tegelijk je instrument kunt bespelen, maar als je je digitale piano via MIDI met een computer verbindt, dan kun je je piano zo wél verschillende instrumenten tegelijk laten spelen. Bovendien is het handig als je gebruik maakt van je sustain pedaal, want daarmee kom je al snel op veel meer tonen uit dan 10 tegelijk (zelfs met maar een soort pianogeluid).

De P45 heeft 88 gewogen toetsen, waarmee je een zwaardere aanslag voelt in de lage tonen en een lichtere in de hogere tonen, zodat daarmee het echte pianogevoel goed geïmiteerd wordt.

Met de dual mode functie kun je 2 verschillende geluiden tegelijkertijd laten klinken, het is bijvoorbeeld mogelijk een piano en strijkers te combineren.

Ook is het mogelijk met de duo mode functie om het klavier in tweeën te delen zodat je met twee personen tegelijk kunt spelen. Heel handig voor het spelen samen met een pianoleraar.

De P45 beschikt over 2 geïntegreerde 6W luidsprekers en weegt 11,5 kg.

Yamaha P125

De Yamaha P125 is Yamaha ’s beste digitale piano in dit prijssegment. Daarom is de P125 een van de meest populaire digitale piano’s op de markt.

Hij is wel iets duurder dan de P45, maar de extra kosten zijn het zeker waard.

De P125 heeft 24 geluiden.

MIDI is, net zoals bij de P45 via een USB-verbinding beschikbaar.

De P125 heeft net als de P45 88 gewogen toetsen. In plaats van 64-stemmig polyfoon zoals de P45, is de P125 192-stemmig polyfoon (3 keer zo veel dus)!

Ook beschikt de P125 net als de P45 over de duo mode functie (zie de P45 voor uitleg hierover).

Op de AUX-uitgangen is het mogelijk om externe luidsprekers (zoals studio monitoren) aan te sluiten.

Een extraatje (niet in de P45 aanwezig) is de “sound booster”. Als je met andere instrumenten samen speelt, dan kun je je piano een extra ‘boost’ geven om hem beter te laten uitkomen zodat het pianogeluid niet verloren gaat in het totale bandgeluid. Heel handig voor liveoptredens dus.

Een andere handige optie (ook niet op de P45 aanwezig) is de mogelijkheid jezelf op te nemen. Heel fijn als je piano leert spelen.

De P125 heeft 4 ingebouwde 7W luidsprekers en weegt 11,8 kg.

Casio PX-S1000

Een andere geweldige digitale piano voor beginners is de Casio PX-S1000.

De PX-S100 heeft 18 verschillende geluiden, waaronder vleugel, jazz piano, bright piano en orchestr.

Hij beschikt over 88 gewogen toetsen en heeft een polyfonie van 192 noten.

Het is ook mogelijk om 2 geluiden zoals bijvoorbeeld piano en strijkers tegelijkertijd te laten klinken, zoals de dual mode bij Yamaha piano’s.

De duet mode bij de PX-S1000 is vergelijkbaar met de duo mode bij Yamaha piano’s: je kunt het klavier in tweeën delen om zo met 2 personen tegelijk te kunnen spelen.

En ook met de Casio PX-S1000 kan je jezelf opnemen.

Met de USB MIDI verbinding kan de Casio met de computer worden verbonden.

De PX-S1000 heeft 2 ingebouwde luidsprekers en weegt 11,2 kg.

In de volgende tabel kun je de Yamaha P45, de Yamaha P125 en de Casio PX-S1000 met elkaar vergelijken:

Tweede prijssegment: van 600 € tot ongeveer 1600 €

Casio PX870

Digitale piano’s in dit tweede prijssegment klinken beduidend beter dan de digitale piano's in het eerste prijssegment, en dat wordt al meteen duidelijk als je het geluid van de Casio PX870 vergelijkt met die van de Casio PX-S1000.

De PX870 klinkt zo veel meer als een echte piano dan de PX-S1000. Het geluid bezit zoveel meer diepte en klinkt tegelijkertijd toch helderder. De PX870 heeft ook een veel groter dynamisch bereik (= het verschil tussen hard en zacht spelen).

Voor een beginner gaat deze digitale piano misschien wel over zijn budget, maar een iets geavanceerdere speler zal zeker zijn geluiden en functionaliteit kunnen waarderen.

De PX870 heeft 19 verschillende geluiden: vleugels, elektronische piano’s, klavecimbel, strijkers, orgels en een bas.

De functie “hall simulator” laat de piano klinken alsof je in een concertzaal zit te spelen.

De piano heeft 88 gewogen toetsen en een polyfonie van 256 noten.

Met de ingebouwde opnamefunctie kun je jezelf opnemen en weer afspelen en een USB aansluiting zorgt voor een eventuele verbinding met de computer.

Net zoals de PX-S1000 beschikt de PX870 over een duet mode, waardoor je samen met iemand anders kan spelen door het klavier in tweeën te delen.

De PX870 heeft 4 ingebouwde krachtige luidsprekers waarmee je op hoog volume kunt spelen zonder dat dat afdoet aan de klankkwaliteit. Je kunt natuurlijk ook externe luidsprekers (studio monitoren) op de PX870 aansluiten.

Korg SV1

Toegegeven, de Korg SV1 zit wel aan de boven limiet van de prijs in zijn prijssegment, maar het is absoluut een fantastische digitale piano voor wat betreft geluidskwaliteit, design en het aantal geluiden.

De SV1 heeft in totaal 36 verschillende geluiden (veel meer dan zijn concurrenten in dit prijssegment), verdeeld over 6 geluidenbanken met ieder 6 geluiden.

De 6 geluidenbanken zijn:

• Elektrische piano 1
• Elektrische piano 2
• Clav
• Piano
• Orgel
• Andere (3 strijkers, koor, 2 blaasinstrumenten)

MIDI-aansluitingen voor verbinding met de computer zijn mogelijk met USB, maar ook met de klassieke MIDI IN/OUT-verbindingen.

De 88 gewogen toetsen samen met de zeer goede klankkwaliteit zorgen ervoor dat de SV1 als een echte piano aanvoelt. Er is overigens ook een versie beschikbaar met 73 toetsen, dat zou een optie kunnen zijn voor diegenen die vaak optreden.

Met de Korg SV1 heb je de mogelijkheid elk geluid met de ingebouwde equalizer en verschillende effecten en versterkermodellen te finetunen.

De SV1 heeft geen ingebouwde luidsprekers, dus je zult gebruik moeten maken van externe versterking en luidsprekers (bijvoorbeeld studio monitoren), of je moet een koptelefoon gebruiken.

Aangezien het hier om een hoogwaardige digitale piano gaat, is deze niet alleen voorzien van gewone jack-uitgangen, maar beschikt de SV1 ook over gebalanceerde XLR-uitgangen voor een betere signaaloverdracht.

De versie met 88 toetsen weegt 20,6 kg en de versie met 73 toetsen weegt 17,2 kg.

Yamaha YDP144

De laatste digitale piano in dit prijssegment is de Yamaha YDP144 die 10 verschillende geluiden onder de motorkap heeft: vleugels, elektrische piano’s, klavecimbel, vibrafoon, orgels en strijkers.

De YDP144 heeft 88 gewogen toetsen en heeft een polyfonie van 192.

Hij beschikt over verschillende effecten zoals reverb, chorus, delay en een equalizer.

Ook kun je met de YDP144 jezelf opnemen en afspelen en je kunt hem via een USB-aansluiting met de computer verbinden.

Net zoals een echte piano, speelt de YDP144 iets zwaarder in het lage bereik dan in het hoge bereik.

De duo mode deelt het klavier in tweeën (net zoals de andere Yamaha-modellen uit het eerste prijssegment), zodat je hem met zijn tweeën tegelijk kunt bespelen en de dual mode laat je 2 verschillende geluiden tegelijkertijd spelen (bijvoorbeeld pinao en strijkers).

De YDP144 heeft 2 ingebouwde luidsprekers en weegt 38 kg.

In de volgende tabel kun je de Casio PX870, de Korg SV1 en de Yamaha YDP144 met elkaar vergelijken:

Derde prijssegment: vanaf ongeveer 1600 €

Roland RD2000

Met de Roland RD2000 digitale piano komen we uiteindelijk in het hoogste prijssegment aan.

De piano’s in dit prijssegment zijn echt bedoeld voor de geavanceerde en professionele pianospelers.

De geluiden die bij piano’s uit dit prijssegment horen zijn van professionele kwaliteit en het aantal geluiden dat bij dergelijke piano’s geleverd wordt is vaak hoger dan enkele honderden verschillende geluiden.

De RD2000 heeft meer dan 1100 geluiden waaronder verschillende soorten vleugels, elektrische piano’s, orgels, vintage keyboard-geluiden, synthesizers… en kan worden aangevuld met geluiden die van Rolands website zijn te downloaden.

Met de vele controllers is het mogelijk elk geluid aan je eigen wensen aan te passen, en je kunt deze instellingen vervolgens opslaan zodat je deze met een druk op een knop weer tevoorschijn kunt halen.

De RD2000 beschikt over zeer uitgebreide effecten zoals equalizer, reverb, delay, tremolo, een rotary-effect voor orgelgeluiden en versterker-simulaties.

De RD2000 heeft 88 gewogen toetsen en een polyfonie van 128 tonen.

De RD2000 kan met de computer worden verbonden via USB of met een klassieke MIDI IN/OUT-aansluiting.

De RD2000 heeft geen ingebouwde luidsprekers, dus zul je of studio monitoren moeten gebruiken, of een koptelefoon.

Net zoals de SV1 is het mogelijk de RD2000 aan te sluiten via zowel jack-aansluitingen alsook XLR voor betere signaaloverdracht.

De RD2000 weegt 21,7 kg.

De Nord Electro 6 is een geweldig instrument met de meest prachtige piano-, orgel- en synthesizergeluiden.

De Electro 6 beschikt over 3 verschillende instrument-secties (piano, orgel en synthesizer) en een effect-sectie (tremolo, wah, phaser, flanger, chorus, delay, reverb, equalizer, versterkersimulaties en nog veel meer).

Met de MIDI IN/OUT en de USB-aansluiting kan de Electro 6 met de computer verbonden worden, om deze bijvoorbeeld te gebruiken met Digital Audio Workstation (DAW) software.

Er zijn 3 versies van de Electro 6 beschikbaar:

• de Nord Electro 6 HP (73 gewogen toetsen, 11,4 kg)
• de Nord Electro 6 D73 (73 semi-gewogen toetsen, 9,2 kg)
• de Nord Electro 6 D61 (61 semi-gewogen toetsen, 8,1 kg)

De maximale polyfonie van de Electro 6 is 120 (piano-sectie).

De piano-sectie

De ‘piano-library’ heeft een geheugen van 1 GB en biedt een heel groot scala aan piano- en klavecimbelgeluiden. Bovendien is het mogelijk meer geluiden te downloaden via de website van Nord.

De orgel-sectie

De orgel-sectie bevat simulaties van onder andere de Farfisa, de Vox en pijporgels en biedt ook een rotary-luidspreker simulatie.

De synthesizer-sectie

De synthesizer-sectie bevat een breed scala aan geluiden, waaronder de Mellotron. Met de Nord Sample Editor kan je elk geluid maken dat je wilt.

Nord Stage 3

Dit is absoluut een van de beste digitale stage piano’s die er op de markt te verkrijgen zijn.

De Stage 3 bevat 3 instrument-secties (piano, orgel en synthesizer) en een effect-sectie (reverb, delay, compressor en nog veel meer) met instelbare parameters. Met de effect-sectie kun je elk geluid helemaal naar eigen wens aanpassen.

Met behulp van MIDI IN/OUT of de USB-aansluiting, kun je de Stage 3 met de computer verbinden om bijvoorbeeld met Digital Audio Workstation (DAW) software te werken.

In vergelijking met zijn voorganger (de Nord Stage 2), beschikt de Stage 3 over:

• 2 GB-geheugen voor de piano’s (in plaats van 1 GB voor de Stage 2).
• Naadloze overgangen bij het veranderen van programma’s/geluiden (handig voor live-situaties)
• Polyfonie van 120 (60 voor de Stage 2)

Er zijn 3 versies van de Stage 3:

• de Nord Stage 3 HA88 (88 gewogen toetsen, 19 kg)
• de Nord Stage 3 HP76 (76 gewogen toetsen, 12,5 kg)
• de Nord Stage 3 Compact (73 semi-gewogen toetsen, 10 kg)

De piano-sectie

De ‘piano-library’ heeft een geheugen van 2 GB en biedt een heel groot scala aan geluiden (zoals de Wurlitzer, de Fender Rhodes en meer).Bovendien is het mogelijk meer geluiden te downloaden via de website van Nord.

De orgel-sectie

De Nord Stage 3 biedt je een Hammond B3-simulatie, rotary-luidsprekersimulatie en simulaties van pijporgels, de Vox Continental en de Farfisa Compact.

De Stage 3 HA88 en HP76 hebben LED drawbars voor de orgelsectie, terwijl de Stage 3 Compact echte fysieke drawbars heeft om je orgelgeluiden aan te passen.

De synthesizer-sectie

De nieuwe oscillator-sectie van de Stage 3 biedt 5 categorieën:

Classic, Wave, Formant, Sample en Super Wave (S-wave).

Met de sampler kun je vooraf opgenomen geluiden afspelen. Ook kun je van Nord’s website (of andere websites) samples downloaden en je kunt bovendien je eigen samples inladen (met speciale software op je computer).

Bekijk prijs en beoordelingen op bax-shop.nl:

In de volgende tabel kun je de Roland RD2000, de Nord Electro 6 en de Nord Stage 3 met elkaar vergelijken:

*: de Nord Electro 6HP

**: de Nord Stage 3 HA88

***: meer geluiden kunnen worden gedownload via de website van Nord

Studio monitoren

(terug naar boven)

Als je een digitale piano zonder ingebouwde luidsprekers koopt, dan heb je externe luidsprekers met versterking nodig (of je moet genoegen nemen over een koptelefoon te spelen). Voor thuisgebruik is het dan aan te raden om studio monitoren te gebruiken. Dit zijn luidsprekers met ingebouwde versterkers die normaal gesproken in geluidsstudio’s gebruikt worden.

Houd er rekening mee dat die monitoren niet voldoende geluidsvolume produceren voor liveoptredens, ze zijn voor thuisgebruik (of in de geluidsstudio).

Ik heb hieronder een keuze gemaakt van 2 goede en betaalbare studio monitors die perfect geschikt zijn voor digitale piano’s:

Synthesizers

Synthesizers zijn elektronische instrumenten die elektrische signalen produceren en combineren die voor het definitieve geluid zorgen. Vroeger waren synthesizers analoge instrumenten die de uitgangen van verschillende analoge oscillators combineerden tot een uiteindelijk geluid.

Op die manier werden geheel nieuwe geluiden gecreëerd die volledig anders waren dan die van oorspronkelijke muziekinstrumenten zoals de piano, orgel of om het eender welk ander instrument.

Tegenwoordig worden digitale synthesizers gebruikt die de oude analoge synthesizers met grote precisie kunnen nabootsen. Bovendien bieden huidige synthesizers vaak geluidssamples van piano’s, orgels, strijkers en meer aan.

Meestal worden synthesizers bespeeld met een geïntegreerd klavier, maar je kunt ze ook besturen via MIDI of USB met een sequencer zoals een MIDI-keyboard, wind controllers, elektronische drums, een gitaarsynthesizer, enzovoort.

Je kunt zelfs een synthesizer zonder klavier hebben in de vorm van een geluidenmodule. In dat geval heb je dus een MIDI-keyboard of een van de andere hierboven genoemde controllers nodig.

Als je piano wilt leren spelen, is een synthesizer zeker niet je eerste keuze! Een synthesizer is eerder voor diegenen die graag experimenteren met verschillende geluiden, om die vervolgens in een band of in een (home) studio te gebruiken.

Workstations/Arranger

Een workstation is een synthesizer met heel veel geluiden aan boord, gecombineerd met een sequencer.

Je zou een workstation kunnen zien als een synthesizer met een ingebouwde volledige opnamestudio.

Met de ingebouwde opnamestudio kun je een hele band creëren: je schrijft de drum-, bas-, gitaar- en pianopartijen uit en de workstation speelt alle instrumenten tegelijk af en je kunt dus je eigen creatie afluisteren terwijl die door een volledige band gespeeld wordt.

Je kunt er zelfs audio over opnemen, dus je kunt zang of akoestische instrumenten toevoegen.

Workstations beschikken gewoonlijk over een interne harde schijf om je producties op te nemen en worden ook vaak geleverd met een CD-brander om je werk direct op een CD te kunnen branden.

Een workstation kun je dus gebruiken voor het componeren, opnemen en uitbrengen van muziek.

Merk op dat je precies hetzelfde kunt bereiken door een gewone synthesizer, een digitale piano of een MIDI-keyboard via een MIDI- of USB-aansluiting op een computer aan te sluiten. Tezamen met sequencing software (ook DAW-software genoemd (Digital Audio Software)) die op de computer geïnstalleerd is, heb je precies dezelfde functionaliteit als met een workstation.

Een arranger is een soort workstation die een hele band voor jou creëert. Je voert eenvoudig een akkoordenschema en een stijl (rock, jazz…) in en je kunt vervolgens erover meespelen. Dit is een ideale situatie voor one-man bands die een hele band nodig hebben om ze te begeleiden.

MIDI-keyboards

Een MIDI-keyboard produceert van zichzelf helemaal geen geluid. Ze worden gebruikt om apparaten die geluid produceren (zoals synthesizers, digitale piano’s, workstations, computers met software synthesizers en/of DAW-software en geluidenmodules die geen ingebouwd klavier hebben) aan te sturen.

De gegevensoverdracht van MIDI-keyboard naar het apparaat dat geluid produceert, gebeurt via een MIDI- of USB-verbinding.

Als je bijvoorbeeld een goede geluidenmodule hebt, of je wilt een software synthesizer gebruiken, dan is een MIDI-keyboard een prima optie.

De betere MIDI-keyboards hebben ook gewogen toetsen.

Weet dat de meeste digitale piano’s, synthesizers en workstations ook gewoon als MIDI-keyboard kunnen fungeren. In dat geval gebruik je dus niet de interne geluiden van je keyboard, maar die van een externe geluidsbron zoals een geluidenmodule, een software synthesizer of een ander keyboard of digitale piano.

Belangrijke accessoires

Pianokruk

Kies een goede pianokruk die verstelbaar is in hoogte.

Sustainpedaal

Als het sustainpedaal wordt ingedrukt, dan zal iedere noot die op de piano gespeeld wordt doorklinken totdat deze op een natuurlijke wijze uitsterft of totdat het sustainpedaal wordt losgelaten (let op: sommige orgelgeluiden sterven nooit uit, maar blijven altijd doorklinken zolang de toets of het sustainpedaal ingedrukt blijft).

Metronoom

Een metronoom produceert klikken op regelmatige tijdsintervallen. Je kunt het aantal ‘beats (klikken) per minut (bpm) instellen.

Je hebt een metronoom zeker nodig om te oefenen op de piano. Het zorgt ervoor dat je een regelmatig ritme aanhoudt, dat je niet versnelt of vertraagt.

Tegenwoordig heb je digitale metronomen die een digitaal klikje of bliepje produceren. Ze zijn over het algemeen niet duur, maar eerlijk gezegd kun je gewoon een gratis metronoom downloaden op je telefoon die prima geschikt is.

De meeste digitale piano's uit het eerste prijssegment en een enkele digitale piano uit het tweede prijssegment hebben al een ingebouwde metronoom aan boord.

Koptelefoon

Met een koptelefoon kun je ook ’s nachts op je digitale piano spelen zonder je buren te storen.

Muziekstandaard

Je hebt een muziekstandaard nodig om je bladmuziek of lead sheets op te kunnen zetten. Op sommige keyboards zit er al een, maar zo niet: don’t worry, be happy, ze zijn niet zo heel duur.

Keyboardstandaard

Je kunt je keyboard/digitale piano natuurlijk op een tafel(tje) zetten, maar je tafel(tje) zal waarschijnlijk niet de ideale hoogte hebben. Het is natuurlijk beter om een keyboardstandaard te hebben (die in hoogte verstelbaar is). Ze zijn meestal niet zo duur en bestaan in allerlei maten en kleuren.

Als je een console model piano hebt, dan heb je natuurlijk ook geen standaard nodig.

Begrippenlijst

Aftertouch

De meeste elektronische keyboards/digitale piano's reageren op de druk die wordt uitgeoefend na het indrukken van de toets. Dit wordt aftertouch genoemd. Met aftertouch kun je bijvoorbeeld vibrato, volume of andere parameters besturen.

MIDI

MIDI (Musical Instrument Digital Interface) is een communicatieprotocol dat gebruikt wordt om informatie over geluid tussen een zendapparaat (bijvoorbeeld een MIDI-keyboard) en een ontvangapparaat (bijvoorbeeld een geluidenmodule) te versturen.

Deze informatie bevat niet het geluid zelf, maar informatie over welke noot gespeeld wordt, hoe lang die noot wordt gespeeld, met welk volume, welk instrument, en dergelijke.

Multitimbraal

Een keyboard dat multitimbraal is, kan verschillende instrumenten tegelijkertijd laten klinken.

Met een multitimbraal keyboard zou je dus een hele band met verschillende instrumenten kunnen afspelen.

Als een keyboard bijvoorbeeld 16 kanalen multitimbraal is, dan kan dat keyboard 16 verschillende instrumenten tegelijkertijd afspelen (over 16 verschillende MIDI-kanalen).

Polyfonie

Polyfonie refereert aan het maximale aantal noten dat een keyboard of geluidenmodule tegelijk kan afspelen. Je zou misschien verwachten dat een polyfonie van 10 voldoende zou moeten zijn, aangezien we maar 10 vingers hebben. Maar als je het sustainpedaal gebruikt, dan overschrijd je al heel snel deze limiet. Als je verschillende instrumenten tegelijk speelt (bijvoorbeeld via MIDI), dan gaat het ook heel snel met het aantal noten.

Moderne keyboards hebben een polyfonie van 128, 192 of soms wel 256 noten.

Sequencer

Een sequencer is een programmeerbaar apparaat dat noten, akkoorden en ritmes kan afspelen die via MIDI overdragen kunnen worden naar een keyboard of een geluidenmodule. Een sequencer kan een fysiek hardware apparaat zijn, maar ook een computerprogramma (DAW-software).

Aanslaggevoeligheid

Een keyboard/digitale piano met aanslaggevoelige toetsen reageert op de snelheid waarmee een toets wordt ingedrukt. Een hogere snelheid resulteert in een luidere noot. Dit bootst de akoestische piano na waarin de snelheid waarmee je een toets aanslaat bepaalt hoe snel de hamer tegen de pianosnaren slaat wat op zijn beurt weer het volume van de noot bepaalt.

Behalve heel goedkope speelgoedpiano’s zijn vrijwel alle moderne keyboards/digitale piano's aanslaggevoelig.

De positieve invloed van muziek op je gezondheid

Muziek is een onderdeel van het leven in elke cultuur op deze planeet.

De natuurlijke ritmes van het menselijk lichaam geven mensen een aangeboren relatie met muziek, waardoor muziek eigenschappen krijgt die helpen stress te verlichten, het centrale zenuwstelsel te ontspannen, de stemming te verbeteren en endorfines in de hersenen vrij te maken die pijn verminderen. Volgens Harvard Health Publishing, "doen deze biologische verklaringen en klinische observaties mogelijk nog niet eens volledig recht aan het effect dat muziek heeft op de mens en zijn wereld."

Deze positieve effecten kun je ervaren als je naar muziek luistert, maar in nog grotere mate als je zelf een instrument bespeelt.

Muziek heeft veel positieve effecten op de menselijke gezondheid. De aangeboren affiniteit van mensen voor muziek, de toonhoogte, het timbre, de tempo's en de ritmes zorgt dat het lichaam hier positief op reageert en heeft een voelbaar effect op de stemming en het algemene welzijn. Muziek is ook een krachtig middel tot zelfexpressie, voor het ventileren van gevoelens en frustraties. Het biedt ook begeleiding bij fysieke activiteiten zoals dansen en lichaamsbeweging.

Voordelen van pianospelen: verlichting van stress

Studies tonen aan dat pianospelen de geestelijke gezondheid verbetert. Mensen die pianospelen ervaren minder angst en depressie dan hun niet-muzikale tegenhangers. Een paar minuten per dag pianospelen kan je zelfrespect verbeteren, je positiever laten voelen en je bloeddruk verlagen.

Voordelen van pianospelen: verdeelde aandacht

Verdeelde aandacht is een integraal onderdeel van het pianospelen, wat helpt om je concentratievermogen te verbeteren. Om piano te spelen, moet je beide handen gebruiken, muziek lezen, luisteren naar de noten die je speelt en de pedalen bedienen. Dat is veel tegelijk! Als je eenmaal bedreven bent in het gebruik van verdeelde aandacht op de piano, zul je merken dat je multitasking-vaardigheden in de buitenwereld ook enorm verbeteren.

Gezondheid van het hart

Het tempo van verschillende soorten muziek beïnvloedt de menselijke hartslag op opmerkelijke wijze. Onderzoek wijst zelfs uit dat het niet uitmaakt of iemand van een bepaalde vorm van muziek houdt of niet. Het is eigenlijk het tempo van de muziek dat de hartslag beïnvloedt. Terwijl rapmuziek en bepaalde vormen van klassieke muziek de hartslag kunnen verhogen, heeft langzamere, meer rustgevende muziek het tegenovergestelde effect. Bovendien zijn mensen met hoge bloeddruk erin geslaagd muziek te gebruiken om zichzelf te "trainen" om te kalmeren, waardoor hun bloeddruk wordt verlaagd en onder controle wordt gehouden, een bevinding die wordt ondersteund door een Brits onderzoek. Het is duidelijk dat de ritmische eigenschappen van muziek nauw zijn afgestemd op de natuurlijke ritmes van het menselijk lichaam.

Versterkt het immuunsysteem

De kracht van muziek ligt in het vermogen om diepgaande emotionele reacties op te roepen, waardoor afscheidingen van immuniteitsversterkende hormonen worden geproduceerd die helpen beschermen tegen ziekte. Het is aangetoond dat de emotionele reactie die mensen ervaren wanneer ze diep worden beïnvloed door prachtige muziek, de niveaus van het stressproducerende hormoon cortisol verlaagt, een hormoon dat een langdurig schadelijk effect heeft op het immuunsysteem.

De invloed van muziek op de hersenen

Het is bewezen dat het luisteren naar muziek of het bespelen van een instrument effectief is in het verbeteren van het vermogen van de hersenen om informatie te verwerken en nieuwe informatie te verwerven.

Studies tonen aan dat muziek de hersenen stimuleert op een manier die geen enkele andere activiteit doet. Terwijl je een stuk op de piano speelt, voeg je nieuwe neurale verbindingen toe. Dus terwijl je denkt dat je gewoon aan een bijzonder moeilijk pianostuk werkt, verbeter je ook je geheugen, aandacht, spraak, taal, ruimtelijke en wiskundige vaardigheden. Het vermogen om de ritmes, tempo's en toonhoogte van muziek te internaliseren en te onthouden, verbetert ook het vermogen van de hersenen om informatie vast te houden.

Voordelen van pianospelen: verbeterde schoolprestaties

Lagere scholieren die pianolessen volgen, hebben een betere algemene en ruimtelijke cognitieve ontwikkeling dan leerlingen die geen pianolessen volgen. Middelbare scholieren scoorden veel hoger op toetsen wanneer ze met muziek bezig waren. Als kind muzieklessen gevolgd? Je hebt daar ook later veel profijt van, aangezien je informatie in je vervolgstudies beter kunt onthouden.

In een steeds hectischere wereld is het belangrijker dan ooit om te kunnen focussen. Het is bewezen dat pianospelen helpt bij het verbeteren van de concentratie, wat helpt op elk gebied van het leven.

Universitaire studies vonden significante correlaties tussen het aantal jaren instrumentale muziekonderwijs en academische prestaties in wiskunde, wetenschap en taalkunsten.

Voordelen van pianospelen: het is goed voor je lichamelijke gezondheid

Regelmatig pianospelen biedt verschillende fysieke en fysiologische voordelen voor pianospelers. Het scherpt de fijne motoriek, verbetert de behendigheid en de hand-oogcoördinatie. Het is ook aangetoond dat muziek hart- en ademhalingsfrequenties verlaagt, hartcomplicaties verlaagt, de bloeddruk verlaagt en de immuunrespons verhoogt (zoals ook al hierboven genoemd). Pianospelen maakt je handen en armspieren ook veel sterker dan die van een gemiddeld persoon.

Zoals je ziet kan het luisteren naar muziek in het algemeen en het zelf musiceren in het bijzonder een schat aan gezondheidsvoordelen bieden.

De positieve effecten van muziek op de menselijke gezondheid zijn zowel verreikend als talrijk, eenvoudig en diepgaand. Het is niet verwonderlijk gezien de overeenkomst tussen de natuurlijke ritmes van het menselijk lichaam en de fundamentele eigenschappen van muziek. Het is een helende synergie met het vermogen om vele aandoeningen en fysieke aandoeningen te elimineren en te verlichten.

PianoWebsite.nl biedt muziektheorielessen, inleidende- en gevorderde pianolessen voor mensen van alle leeftijden en e-boeken op het gebied van muziek(theorie).

Begin vandaag nog met pianospelen en ervaar de positieve gevolgen die muziek(spelen) op je heeft.

Je kunt deze les als een video bekijken (hieronder), maar je kunt deze les onder de video ook gewoon lezen.
Voor de interactieve oefeningen die bij deze les horen, scroll helemaal naar beneden op deze pagina.

In de lessen "De muzieknoten op de G-sleutel" en "De muzieknoten op de F-sleutel" heb je geleerd hoe de 'witte toets-noten' in een notenbalk kunt opschrijven.

Hoe kun je 'zwarte toets-noten' (dus de noten met mollen en kruizen) in een notenbalk noteren?

Wat is een toonsoort? En wat zijn voortekens?

Je leert het allemaal in deze les.

Kruizen en mollen

Een noot met een kruis kan heel eenvoudig in een notenbalk worden opgeschreven door een kruis vlak voor de noot in de notenbalk weer te geven. Het midden van het kruis staat dan op dezelfde hoogte als de noot.

Dit is bijvoorbeeld een Fis (F#):

En dit is een Dis (D#):

En voor een noot met een mol schrijf je eenvoudigweg een molteken vlak voor de noot in de notenbalk.

Dit is een Ges (Gb):

En dit is een Es (Eb):

Het kruis- of molteken is alleen geldig in de maat waarin deze geplaatst is (en pas vanaf het moment dat deze gebruikt wordt). Na een maatstreep verliest het kruis- of molteken zijn geldigheid.

Zo zijn de noten in de eerste maat van het volgende voorbeeld:

Fis      G      A       Fis

Maar de noten in de tweede maat zijn gewoon weer:

F      G      A      F

Het kruisteken in de eerste maat is dus alleen geldig in die maat, niet meer in de volgende maat.

Maar stel nou dat ik in de eerste maat de noten:

Fis      G      A      F

had gewild? Hoe moet je dat dan opschrijven?

Daarvoor hebben we het herstellingsteken. Het herstellingsteken annuleert een eerder in de maat gebruikt kruis- of molteken.

Dus, wil je in de eerste maat de noten:

Fis      G      A      F,

dan kun je dat als volgt weergeven:

Dezelfde regels gelden ook wanneer je een molteken gebruikt:

• Een molteken is geldig vanaf het moment dat het gebruikt wordt tot het einde van de maat.
• Je kunt een molteken annuleren met het herstellingsteken.

Toonsoort

Kijk eens naar de volgende melodie (de eerste lijn van "Roodborstje tikt tegen het raam"), die in dit geval in F majeur wordt gespeeld:

Je ziet dat er één noot met een mol in voorkomt, de Bes (Bb). Dat is volkomen normaal, aangezien de F majeur toonladder precies één mol heeft, de Bes!

Je kunt dus verwachten dat de Bes in de rest van de melodie nog wel een aantal keer zal voorkomen, aangezien het nummer immers in F majeur staat.

En dat is inderdaad het geval. Kijk maar eens naar de volgende lijn in het stuk:

Als ik de hele melodie van "Roodborstje tikt tegen het raam" zou weergeven, dan zou je zien dat er nog veel meer Bes'en in voorkomen.

Zou het niet veel eenvoudiger zijn om in het begin van de notenbalk aan te kunnen geven dat elke B eigenlijk een Bes is? Dan hoeven we niet elke keer het molteken weer te geven.

Wel, dat is precies wat we normaal gesproken ook doen: we  schrijven het molteken op de plaats van de B-lijn in het begin van de notenbalk tussen de sleutel (G-sleutel of F-sleutel) en de maatsoort in.

Je kunt dus nu de muziek voor "Roodborstje tikt tegen het raam" als volgt opschrijven (de eerste 2 lijnen):

Het molteken dat tussen de sleutel en de maatsoort wordt geplaatst geldt dus voor het hele nummer!

Merk op dat niet alleen de B's op de derde lijn van de notenbalk een Bes worden, maar alle B's. De volgende noot is dus ook een Bes:

Kruis- en moltekens die tussen de sleutel en de maatsoort staan, geven aan in welke toonsoort een nummer staat.

In de bovenstaande voorbeelden (één molteken zodat een B een Bes wordt) is de toonsoort F majeur.

Maar pas op! Er is nog een andere toonsoort die ook alleen de Bes als zwarte toest-noot in de toonladder heeft.

Vergeet niet dat elke majeur toonladder zijn parallelle mineur heeft. Deze heeft dus dezelfde kruizen of mollen in de toonladder.

De parallelle mineur van F majeur is D mineur. De D mineur toonladder heeft ook alleen de Bes als zwarte toets-noot.

Een muziekstuk dat als volgt begint kan dus in de toonsoort F majeur of D mineur staan:

Voortekens

De kruizen of mollen die tussen de sleutel en de maatsoort worden geplaatst worden voortekens genoemd.

Elke toonsoort heeft dus zijn eigen voortekens.

Zo heeft muziek die in de toonsoort G majeur staat (en dus als zwarte toets-noot Fis bevat) het volgende voorteken:

Merk op dat hetzelfde voorteken ook voor de parallelle mineur van G majeur wordt gebruikt, dit is dus E mineur.

Opmerking: Een herstellingsteken kan ook een voorteken annuleren. Dit geldt dan alleen vanaf het moment dat het herstellingsteken gebruikt wordt tot het einde van de maat waarin het herstellingsteken voorkomt. Dit wordt in het volgende voorbeeld geïllustreerd:

Andere toonsoorten

In een kwintencirkel kun je heel mooi en overzichtelijk alle toonsoorten (majeur en mineur) met hun voortekens weergeven:

De volgende oefeningen zijn uitstekend om toonsoorten en voortekens onder de knie te krijgen.

Deze oefeningen zijn ook afsluitende oefeningen om noten te leren lezen. Je oefent hier dus niet alleen toonsoorten en voortekens, maar ook andere zaken die met muzieknoten lezen te maken hebben, dus bijvoorbeeld: G-sleutel en F-sleutel, ritme-oefeningen, rusten, ... enzoverder.

Aanbevolen oefeningen

Muzieknoten lezen - Niveau I

Muzieknoten lezen - Niveau II

Je kunt deze les als een video bekijken (hieronder), maar je kunt deze les onder de video ook gewoon lezen.

De muzieknoten op een notenbalk worden onderverdeeld in maten.

Hoeveel tellen gaan er in een maat? Dat hangt van de maatsoort af, zoals je in deze les zult ontdekken.

Hoeveel noten passen er in 1 maat?

Je hoort vaak muzikanten als volgt aftellen voordat ze beginnen te spelen: 1 – 2 – 3 – 4!

Wat ze doen, is eigenlijk het aantal tellen in één maat aftellen, 4 dus.

Je zou zelfs gedurende het hele nummer “1 - 2 - 3 - 4 , 1- 2 – 3 – 4...” kunnen blijven doortellen (als tenminste de maatsoort niet verandert tijdens het nummer).

De meeste muziek bestaat uit 4 tellen per maat (maar dus niet alle muziek).

Een ander veel voorkomend aantal tellen in één maat is 3 tellen per maat. Een voorbeeld hiervan is een wals.

Deze 2 zijn de 2 meest voorkomende aantal tellen per maat, maar andere aantallen komen ook voor.

Maatsoort: vierkwartsmaat

Zoals ik al zei: de meeste muziek is geschreven in vierkwartsmaat.

In een nummer dat in vierkwartsmaat staat, zijn er 4 tellen in elke maat. Hopelijk herinner je je dat elke tel overeenkomt met een kwart noot (meestal, in ieder geval wel in vierkwartsmaat). In elke maat passen dus 4 kwart noten, vandaar dat de naam van deze maatsoort “vierkwartsmaat” is.

Om aan te geven dat een stuk in vierkwartsmaat is, schrijven we vlak na de sleutel (G sleutel of F sleutel) het volgende symbool:

Het symbool lijkt veel op de rekenkundige vier kwart ( ⁴⁄₄ ), alleen wordt de breukstreep niet geschreven.

Je kunt het symbool als volgt ontleden: de onderste 4 (de kwart) geeft aan welke noot (de kwart noot) overeenkomt met een tel. De bovenste 4 geeft aan dat er 4 van zulke noten (4 kwart noten dus) in één maat zitten.

Aangezien de vierkwartsmaat zoveel voorkomt, wordt er vaak ook een ander symbool gebruikt:

Natuurlijk betekent “4 kwart noten per maat” niet dat er alleen maar kwart noten in de maat zitten. Het betekent dat de totale duur van alle nootwaarden in de maat precies 4 tellen is (en waarbij een tel een tijdsduur heeft die overeenkomt met een kwart noot).

Een maat kan bijvoorbeeld bestaan uit een hele noot, of uit 2 halve noten, of uit een halve noot en 2 kwart noten. Een maat kan bestaan uit 8 achtste noten, of uit 4 achtste noten en 2 kwart noten, enzoverder, zolang de totale tijdsduur maar 4 tellen is.

Voorbeeld

In het volgende voorbeeld zie je de eerste 2 maten van een liedje (roodborstje tikt tegen het raam) in vierkwartsmaat. Je ziet dat de maten worden gescheiden door verticale lijnen. Onder de notenbalk staat aangegeven met hoeveel tellen een noot (of een groepje noten) overeenkomt. Als je alle tellen in één maat bij elkaar optelt, dan kom je steeds op 4 tellen uit.

Kijk en luister naar het voorbeeld en probeer mee te tellen (dus: 1 – 2 – 3 – 4 , 1 – 2 – 3 – 4 ...). Probeer daarbij te bepalen welke noten in de notenbalk precies op tel 1, tel 2, ... enzoverder vallen.

De metronoom start met 4 tellen vooraf.

Als je het goed hebt gedaan zou je op het volgende moeten uitkomen:

Maatsoort: driekwartsmaat

In muziek in driekwartsmaat zijn er 3 kwart noten per maat. Elke kwart noot komt overeen met een tel.

Natuurlijk zijn ook hier weer combinaties van nootduren mogelijk die samen 3 tellen opleveren, zoals bijvoorbeeld: 6 achtste noten, of bijvoorbeeld 2 kwart noten en 2 achtste noten, enzoverder.

Het symbool dat na de sleutel in de notenbalk wordt geplaatst bij muziek in driekwartsmaat is als volgt:

Voorbeeld

Als voorbeeld volgen hier de eerste paar maten van het nummer “Amazing Grace”, dat een nummer in driekwartsmaat is.

Als je goed kijkt, zal je snel opvallen dat er iets vreemds aan de hand is: in de eerste maat staat er slechts één enkele kwart noot! In de andere maten klopt het aantal tellen wel: 3 per maat.

Dit gebeurt wel vaker aan het begin van muziek. De eerste maat is dan onvolledig (in dit geval bestaat de eerste maat uit alleen maar de laatste tel, tel 3, van een volledige maat). Dit wordt een ‘opmaat’ genoemd, of meer officieel: een ‘anacrouse’. Een opmaat kan ook uit een achtste noot  of een ander aantal tellen bestaan.

Kijk en luister naar “Amazing Grace”, een nummer in driekwartsmaat. Normaal gesproken zou ik de metronoom tot 3 laten tellen voor een stuk in driekwartsmaat, maar in dit geval neem ik ook nog de 2 ontbrekende tellen van de opmaat mee, dus je hoort de metronoom tot 5 tellen: 1 – 2 – 3 , 1 – 2 ... en dan begint op tel 3 de eerste noot G van “Amazing Grace”.

Probeer goed mee te tellen tijdens het luisteren (dus nu: 1 – 2 – 3 , 1 – 2 – 3 ... enzoverder). Je kunt meteen beginnen te tellen als de metronoom begint.

Andere maatsoorten

Er zijn nog vele andere (soms zeer exotische) maatsoorten, zoals bijvoorbeeld 11 achtsten (11 achtste noten in één maat, waarbij een achtste noot één tel is). Ik ga het nu niet over die complexe maatsoorten hebben, maar laat me je in ieder geval nog 2 maatsoorten tonen die je toch ook wel af en toe tegenkomt.

Maatsoort: 6 achtste maat

In een 6 achtste maatsoort zijn er 6 achtste noten in één maat. Elke achtste noot is één tel, en daarvan zijn er 6 in één maat, dus in totaal 6 tellen per maat.

Een voorbeeld van een liedje in 6 achtste maat is “Norwegian Wood” van de Beatles. Hieronder volgt de eerste lijn van Norwegian Wood (in notenschrift en geluidsfragment):

Misschien vraag je je af wat het verschil is tussen een driekwartsmaat en een 6 achtste maat. Je kunt namelijk in een muziekstuk in driekwartsmaat ook 6 achtste noten hebben, die zijn opgeteld namelijk ook precies drie kwart noten.

Het verschil ligt hem in het feit welke noten meer de nadruk krijgen.

Als je een muziekstuk hebt  in driekwartsmaat waar in een bepaalde maat 6 achtste noten voorkomen, dan zou je als volgt kunnen tellen: 1 – en – 2 – en  – 3 – en . De nadruk zal dan liggen op tel 1, 2 en 3. Je hebt hier dus eigenlijk 3 groepjes van 2 noten en zou dit als volgt moeten tellen: 1 – en – 2 – en – 3 – en ...

In een muziekstuk in 6 achtste maat zal je eerder zo tellen: 1 – 2 – 3 – 4 – 5 – 6 .

De nadruk ligt hier op de tellen 1 en 4. Je hebt hier dus eigenlijk 2 groepjes van 3 noten en zou dit als volgt moeten tellen: 1 – 2 – 3 – 4 – 5 – 6...

Maatsoort: Vijfkwartsmaat

Eén van de meest bekende stukken in vijfkwartsmaat is “Take Five” van Dave Brubeck. Hoeveel tellen gaan er in één maat in een muziekstuk in vijfkwartsmaat? Nou, 5 natuurlijk: 5 kwart noten.

Hieronder kun je naar “Take Five” luisteren. Kijk of het je lukt om mee te tellen met de muziek (1 – 2 – 3 – 4 – 5 , 1 – 2 – 3 – 4 – 5 ...). De nadruk ligt op de tellen 1 en 4, dus: 1 – 2 – 3 – 4 – 5 , 1 – 2 – 3 – 4 – 5 ...:

Je kunt deze les als een video bekijken (hieronder), maar je kunt deze les onder de video ook gewoon lezen.
Voor de interactieve oefeningen die bij deze les horen, scroll helemaal naar beneden op deze pagina.

Als je mijn les over de G sleutel hebt gelezen, dan weet je hoe je de noten op een notenbalk met een G sleutel kunt vinden. En misschien herinner je je dat we ezelsbruggetjes hadden om de plaatsen van die noten te onthouden?

Om snel de noten op een notenbalk met een F sleutel te leren, hebben we voor je ook een ezelsbruggetje. Lees snel verder om alles over de F sleutel te leren, de notenbalk voor de linkerhand.

Hoe vind je de noten op de F sleutel?

De F sleutel wordt het meest gebruikt voor noten vanaf de centrale C en lager. Dit is dus hoofdzakelijk voor de linkerhand. Dit is echter geen vaste regel. Je kunt noten weergeven op een notenbalk met een F sleutel die hoger zijn dan de centrale C. En soms worden noten op een notenbalk met F sleutel gespeeld met de rechterhand.

Op een notenbalk met een F sleutel staat in het begin van de notenbalk het volgende symbool:

Op de volgende notenbalk zie je de noten die op en tussen de lijnen worden weergegeven:

De hoogste noot op de bovenste lijn is de A die vlak onder de centrale C ligt op het pianoklavier (een kleine terts onder de centrale C).

En hier is de ezelsbrug die je in het begin kan helpen om snel de noten te vinden op een notenbalk met een F sleutel (deze is voor de noten die op de lijnen van de notenbalk liggen):

Gisteren Begonnen De Feest Avonden

Of je kunt er zelf één bedenken, bijvoorbeeld (pas op, deze is voor de noten tussen de lijnen):

Alle Cowboys Eten Graag

Noten die buiten de notenbalk vallen

Net zoals bij de G sleutel, kun je bij de F sleutel ook noten weergeven die buiten de 5 lijnen van de notenbalk vallen. Als je je niet meer herinnert hoe dat in zijn werk gaat, kijk dan even terug naar de les over de G sleutel.

Kun jij zien welke noot hier weergegeven wordt?

Het is een (heel lage) B.

En deze?

Wel, dat is eigenlijk een heel belangrijke noot om te onthouden: dat is namelijk de centrale C !

De centrale C bevindt zich op het eerste hulplijntje boven de notenbalk. Bij de G sleutel is het juist het eerste hulplijntje onder de notenbalk.

F sleutel en G sleutel tezamen

In bladmuziek voor piano vind je meestal beide sleutels boven elkaar weergegeven, de bovenste voor de rechterhand en de onderste voor de linkerhand, zoals bijvoorbeeld in de volgende figuur:

Zoals altijd is het belangrijk om veel te oefenen zodat je snel leert waar de noten zich op de notenbalk bevinden. Je kunt natuurlijk één van de ezelsbruggetjes gebruiken, maar die zijn eigenlijk alleen voor het begin. Als je tijdens het maken van muziek van notenbalken moet lezen, heb je natuurlijk geen tijd om elke keer de ezelsbruggetjes toe te passen: je moet meteen zien welke noot wordt weergegeven.

De onderstaande interactieve oefening is uitstekend om snel en effectief de noten op een notenbalk met F sleutel te leren.

Aanbevolen oefening

Plaats noten uit een F sleutel op een pianoklavier

Je kunt deze les als een video bekijken (hieronder), maar je kunt deze les onder de video ook gewoon lezen.
Voor de interactieve oefeningen die bij deze les horen, scroll helemaal naar beneden op deze pagina.

Muziek bestaat over het algemeen niet uit een aaneenschakeling van alleen maar noten. Muziek heeft af en toe ook rusten nodig. Hoe schrijven we die op?

Hele rust, halve rust, kwart rust

Zoals noten een tijdsduur hebben, kunnen ook rusten een tijdsduur hebben: er zijn korte en lange rusten.

De equivalenten van hele noot, halve noot en kwart noot zijn hele rust, halve rust en kwart rust.

Hele rust

De hele rust heeft, net als de hele noot, een duur van 4 tellen.

Je kunt een hele rust in een notenbalk als volgt noteren:

Halve rust

De halve rust heeft, net als de halve noot, een duur van 2 tellen.

Je kunt een halve rust in een notenbalk als volgt noteren:

Kwart rust

En, zoals je waarschijnlijk al vermoedde, heeft de kwart rust een duur van 1 tel (net zoals een kwart noot).

Hier zie je een kwart rust in een notenbalk:

Achtste rust, zestiende rust en meer

De achtste rust, met een duur van een halve tel, kun je als volgt noteren:

Voor kortere rusten dan de achtste rust kunnen we, net zoals we dat bij de nootduur deden, vlaggetjes toevoegen.

Dit is bijvoorbeeld de zestiende rust (met een duur van een kwart tel):

En door meer vlaggen toe te voegen, kun je de tijdsduur van de rust nog korter maken.

Hieronder zie je de 32^ste en 64^ste rust (met tijdsduren van respectievelijk één achtste en één zestiende tel). Zulke korte rusten kom je niet erg vaak tegen.

Voorbeelden

Om je een idee te geven van de rusten in een notenbalk, kijk en luister naar de volgende voorbeelden.

Alle geluidsfragmenten beginnen met 4 tellen van de metronoom voordat de muziek begint te spelen.

De voorbeelden beginnen makkelijk en worden steeds een beetje moeilijker.

Het eerste voorbeeld gebruikt hele rusten en noten en halve rusten en noten:

Het 2^de voorbeeld bevat ook halve en kwart rusten en noten:

En nu met ook achtste rusten en noten:

OK, tot nu toe gebruikte ik steeds de noot C. Laat ik vanaf nu ook de toonhoogte variëren.

Ik begin weer makkelijk: eerst met halve en kwart noten en rusten, nu dus echter wel met verschillende toonhoogtes. Probeer tijdens het luisteren naar de geluidsfragmenten niet alleen naar tijdsduren van noten en rusten te kijken, maar ook naar de toonhoogte.

De voorbeelden hieronder worden ook weer steeds iets moeilijker.

Voorbeeld 1:

(halve en kwart rusten en noten)

Voorbeeld 2:

(nu ook achtste rusten en noten)

Voorbeeld 3:

(Nu met noten die niet precies op de tel vallen)

Het laatste voorbeeld is misschien wat lastiger te volgen, omdat niet alle noten precies gelijk met een tel beginnen, maar tussen 2 tellen in.

Je zou dit kunnen oplossen door een tel (dus een klik van de metronoom) in tweeën te delen. Dit kun je doen door bijvoorbeeld bij elke tel met je hand op je knie te slaan. In het midden tussen 2 tellen is je hand dan omhoog. Een noot die precies tussen 2 tellen valt, wordt dan dus gespeeld op het moment dat je hand de hoogste stand bereikt.

De volgende interactieve oefening zal je zeker helpen om beter te worden in het herkennen van en werken met noot- en rustduur.

Aanbevolen oefening

Rusten en noten.